Portretrecht: mag ik een foto waar klanten op staan zomaar publiceren?

Het portretrecht maakt onderdeel uit van het auteursrecht. Het portretrecht komt in ‘beeld’ op het moment dat iemand herkenbaar is op bijvoorbeeld een foto. Met herkenbaar wordt niet alleen bedoeld dat de persoon te herkennen is door het gezicht maar ook door een specifieke lichaamshouding of de omgeving. Dus ook al staat de persoon er niet met zijn gezicht op, maar is hij/zij bijvoorbeeld van de achterkant gefotografeerd? Ook dan is het portrecht van toepassing. Van belang is dat de persoon door bekenden te herkennen is. Is dat het geval? Dan is het portretrecht van toepassing.

Het portretrecht is van toepassing op: foto’s, schilderijen, tekeningen en zelfs op een karikatuur.

Soorten portretrecht

Of de maker toestemming nodig heeft, is afhankelijk van de situatie. De wet maakt onderscheid tussen 2 situaties:

1. Portretten die in opdracht zijn gemaakt. Voorbeelden van portretten in opdracht zijn: een persoon gaat naar een fotograaf om foto’s van zichzelf te laten maken. Of hij gaat naar een kunstenaar om zich zelf te laten schilderen. Als hiervan sprake is dan heeft de maker (bijvoorbeeld de fotograaf of kunstenaar) de auteursrechten. De fotograaf of kunstenaar moet toestemming hebben om de foto’s of het schilderij te publiceren. Staan er meerdere mensen op de foto’s of op het schilderij dan heeft de maker toestemming nodig van iedereen.

2. Portretten die niet in opdracht zijn gemaakt. Een voorbeeld is: bezoekers van een evenement worden gefotografeerd. Als een portret niet in opdracht wordt gemaakt dan mag de maker het publiceren en is er geen toestemming nodig, tenzij het redelijk belang van de geportretteerde geschonden wordt. Voorbeelden van een redelijk belang zijn: schending van de privacy of een commercieel belang.

Vraag toestemming

Om achteraf problemen te voorkomen en de zekerheid te hebben dat foto’s waar klanten op staan te publiceren is het verstandig om vooraf toestemming te vragen. Het vragen van de toestemming kan worden gedaan door een zgn. quitclaim. Is een portret niet in opdracht gemaakt? Vraag dan toestemming om te voorkomen dat de foto verwijderd moet worden omdat het redelijk belang van de geportretteerde geschonden is. Wanneer men namelijk de toestemming heeft dan kan de geportretteerde later niet claimen dat zijn redelijk belang geschonden is.

Maakt een ondernemer bijvoorbeeld foto’s tijdens een workshop en wilt hij deze publiceren op bijvoorbeeld Facebook? Dan doet hij er verstandig aan om toestemming voor publicatie te vragen aan de bezoekers van de workshop. Omdat de wet geen eisen stelt aan de toestemming kan toestemming gevraagd worden met een contract maar ook per e-mail.

Mijn advies is om de toestemming altijd schriftelijk, niet mondeling, te vragen. Het nadeel van een mondelinge toestemming is dat het lastig de bewijzen is dat de geportretteerde ook daadwerkelijk toestemming gegeven heeft.

Praktijkvoorbeeld

Een aantal dagen geleden heeft de rechter beslist dat de Volkskrant een schadevergoeding van € 1500,- moet betalen omdat ze (op de voorpagina) een foto publiceerde van iemand in een auto, tijdens de strengere controles op luchthaven Schiphol, afgelopen zomer. In deze zaak zou het redelijke belang, de privacy geschonden zijn.

#auteursrechten